Manuel Vázquez Montalbán - Οι Θάλασσες του Νότου

Τίτλος πρωτότυπου: Manuel Vázquez Montalbán – Los Mares del Sur (1979)

Εκδόσεις Μεταίχμιο

Μετάφραση: Βέρα Δαμόφλη

Έτος ελληνικής έκδοσης: 2001

Σελίδες: 351

 

ΣΥΝΟΨΗ

Ισπανία, 1977. Μετά τον θάνατο του Φράνκο και λίγο πριν τις πρώτες ελεύθερες εκλογές μια παρέα εφήβων πέφτει πάνω στο πτώμα του μεγιστάνα Στούαρτ Πεδρέλ. Ο Πεδρέλ είχε εξαφανιστεί τον τελευταίο χρόνο αναχωρώντας για τις θάλασσες του νότου. Έτσι, ο δικηγόρος και η χήρα του Πεδρέλ αναθέτουν στον ιδιωτικό ντετέκτιβ Πέπε Καρβάλιο να ερευνήσει την υπόθεση. Ο Καρβάλιο θα αναζητήσει στοιχεία στο περιβάλλον του θύματος και όλες οι απόψεις συγκλίνουν στο γεγονός ότι ο Πεδρέλ δεν ήταν ικανοποιημένος από την ζωή του. Πώς όμως έφτασε να βρεθεί μαχαιρωμένος σε ένα γιαπί;

 

Ο Montalban είναι περίπτωση αληθινού συγγραφέα. Δεν μπαίνει σε φόρμες, δεν έχει μανιέρα και γενικώς δεν αρκείται στο να αφηγηθεί μια ιστορία ενδιαφέρουσα μεν, τυπική δε. Αν λοιπόν διαβάζοντας την σύνοψη κατέληξες στο ότι έχουμε ένα αστυνομικό μυθιστόρημα, λίγο noir, λίγο whodunit, έναν ντετέκτιβ και έναν villain δολοφόνο, οι Θάλασσες του Νότου θα σε απογοητεύσουν οικτρά.

Η αστυνομική λογοτεχνία της εποχής βρίσκεται σε διάλογο με την πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα της Ισπανίας. O Montalban εξάλλου ήταν ήδη πολιτικοποιημένος, ενταγμένος στον χώρο της αριστεράς και κρατούμενος για μια τριετία. Σε μεγάλο βαθμό το έργο του ακτινογραφεί την κοινωνική κατάσταση της εποχής κι εκφράζει τις ελπίδες του για το ανοιχτό σε ερμηνείες μέλλον της Ισπανίας μετά την πολυετή φρανκική δικτατορία.

Ο Montalban έχει ιδιαίτερη γραφή. Ακόμη και η δομή της αφήγησης το μαρτυρά αυτό. Κι επίσης είναι τολμηρός. Τώρα που το σκέφτομαι είναι πιο τολμηρός από όλους τους σύγχρονους mainstream συγγραφείς. Και είναι σχεδόν λυπηρό, αν αναλογιστεί κανείς ότι οι Θάλασσες του Νότου γράφτηκαν το 1979. Μου δίνεται γενικά η αίσθηση ότι σήμερα δεν μπορεί κανείς να γράψει ελεύθερα για θέματα με τα οποία καταπιάνεται ο Montalban. Και δεν αναφέρομαι καν στην πληθώρα βρισιάς, χυδαιολογίας και σεξ.

O Montalban πιάνεται από μια ιστορία μυστηρίου και βρίσκει την ευκαιρία να ξεδιπλώσει ένα πολυσχιδές μυθιστόρημα που σε μεγάλο ποσοστό είναι πολιτικό σχόλιο, είναι κοινωνική καταγραφή μιας Ισπανίας που βρίσκεται σε μεταβατικό στάδιο και είναι και μια γαστρονομική τοποθέτηση. Ο Πέπε Καρβάλιο είναι εξαιρετικός γευσιγνώστης και ξέρει από καλά κρασιά (το άλλο του βίτσιο είναι να καίει βιβλία). Οπότε αν περιμένεις καταιγιστικούς ρυθμούς και τα τοιαύτα, να προετοιμαστείς για (απολαυστικές) επιβραδύνσεις – ο Καρβάλιο αρέσκεται να συζητά για φαγητό ανεξαρτήτως συνθηκών.

Ο Καρβάλιο, που λες, είναι ο τύπος εκείνος που θα τον έκανες παρέα, αλλά δεν θα γινόταν ποτέ ο κολλητός σου. Είναι ιδιόρρυθμος, μοναχικός και δεν διστάζει να είναι ανήθικος τόσο στην επαγγελματική όσο και στην προσωπική του ζωή. Είναι απολίτικος, έχει μια ψιλοσταθερή σχέση με μια πόρνη, την Τσάρο, με την οποία είναι ιδιαίτερα χειριστικός, έχει ερωτικές σχέσεις με μια έφηβη, την οποία εγκαταλείπει, συναναστρέφεται ανθρώπους του περιθωρίου και γενικά είναι ψυχρός επαγγελματίας.

Όλη η προσωπικότητα του Καρβάλιο αντανακλάται στους διαλόγους. Ο Montalban επιλέγει να βάζει τους χαρακτήρες του στο προσκήνιο – μιλούν ασταμάτητα, συνδιαλέγονται και ξεδιπλώνονται. Διάλογοι καλογραμμένοι, ζωηροί, κάποτε διδακτικοί κι ενίοτε αποκαλυπτικοί. Αλλά θέλοντας και μη αγαπάς το χιούμορ από την μία και το κυνισμό από την άλλη.

Συνολικά, οι Θάλασσες του Νότου είναι ένα γεμάτο βιβλίο, γιατί έχει βάθος. Δεν είναι η ιστορία, δεν είναι το μυστήριο ή η ανατροπή και τα plot twists. Είναι το βαθύτερο ερώτημα που τίθεται: αλλάζει η φύση του ανθρώπου και μέχρι ποιον βαθμό; Ακόμα κι όταν ο άνθρωπος θέλει να ζήσει μια άλλη ζωή, αρκεί η θέληση; Κι αυτό δεν ισχύει μόνο για τον Πεδρέλ. Ισχύει για αρκετούς χαρακτήρες του μυθιστορήματος, που με τον έναν ή τον άλλον τρόπο θέλουν να αφήσουν πίσω τους τον βίο τους όσο απλόχερα κι αν τους έχει φερθεί. Σημειολογικά (και εντελώς υποκειμενικά) μου θύμισε το ερώτημα που θέτει η γερμανική ταινία του 2004, Οι Μέρες της Αφθονίας Σας Είναι Μετρημένες.

Αφήνω εδώ ως επιμύθιο το συμπέρασμα του Καρβάλιο: «…όλοι εδώ έχουν καταντήσει καρμίρηδες ή τρελοί ή γέροι. Είναι οι τρεις μοναδικές δυνατότητες να επιζήσει κανείς σε μια χώρα που δεν έκανε εγκαίρως τη βιομηχανική επανάσταση» (σελ. 332).

 

ΝΑ ΤΟ ΔΙΑΒΑΣΩ; Αν σου αρέσουν τα αστυνομικά, αλλά τα έχεις ψιλοβαρεθεί κιόλας, ναι. Γιατί είπαμε, πρόκειται για ένα βιβλίο που συστήνεται ως noir, αλλά αυτή είναι μόνο μια μικρή πτυχή του.

 

βαθμολογία: 88/100

 

σχετικές αναρτήσεις:

Τα φαντάσματα