Heinrich Böll – Η Χαμένη Τιμή της Κατερίνας Μπλουμ

Τίτλος πρωτότυπου: Heinrich Böll - Die verlorene Ehre der Katharina Blum oder: Wie Gewalt entsteht und wohin sie führen kann (1974)

Εκδόσεις Γράμματα

Μετάφραση: Χάρης Γιαννόπουλος

Έτος ελληνικής έκδοσης: 1985

Σελίδες: 156

ΣΥΝΟΨΗ

Η Κατερίνα Μπλουμ, μια νεαρή και ωραία οικιακή βοηθός, που έπειτα από σκληρή δουλειά έχει καταφέρει να αποκτήσει ένα μικρό διαμέρισμα και ένα -μεταχειρισμένο- Φολκσβάγκεν, γίνεται άθελά της “πρόσωπο της ημέρας”: σε ένα αποκριάτικο πάρτυ, γνωρίζει και ερωτεύεται τον Λούντβιχ Γκαίτεν που, όπως αποδεικνύεται, καταζητείται από την αστυνομία για διάφορα “εγκλήματα”. Έτσι, η Κατερίνα βρίσκεται άξαφνα στο στόχαστρο του κίτρινου Τύπου -που εκπροσωπείται από την Εφημερίδα- και απελπισμένη από το διασυρμό της, καταφεύγει στη μόνη άμυνα που της απομένει: δολοφονεί τον διεφθαρμένο δημοσιογράφο Ταίτγκες.

Το διάβασες στην σύνοψη. Δεν χρειάζονται λοιπόν πολλές λέξεις: προπαγάνδα, κιτρινισμός, χειραγώγηση και παραποίηση. Τύλιξέ τα όλα αυτά με το πέπλο των ΜΜΕ κι έχεις την κεντρική ιδέα του διηγήματος που φέρει τον επεξηγηματικό υπότιτλο “Πώς γεννιέται η βία και πού μπορεί να οδηγήσει”.

Όλη η ιστορία ξετυλίγεται σε τέσσερεις δραματικές μέρες κάπου στην Κολωνία. Πρωταγωνιστικός χαρακτήρας είναι η Κατερίνα (ή Καταρίνα κατ’ άλλες μεταφράσεις του βιβλίου) Μπλουμ και είναι από τους πιο συμπαθείς δολοφόνους – παρεμπιπτόντως, η δολοφονία είναι είναι μια κουκίδα στον χάρτη, δεν θα πολυασχοληθεί ο συγγραφέας, δεν θα ασχοληθείς κι εσύ. Στο μοτίβο δεσπόζει η γερμανική εφημερίδα Bild (δεν κατονομάζεται, αλλά υπονοείται συνεχώς). Πρόκειται μια απλή ιστορία, το τέλος της οποίας παρουσιάζεται ήδη από την πρώτη σελίδα. Είναι γραμμένη σε δημοσιογραφικό ύφος, που παίζει με τα αφηγηματικά και ρηματικά πρόσωπα. Επίσης, λείπουν οι λογοτεχνισμοί και τα καλολογικά στοιχεία. Εδώ μας ενδιαφέρει η ιστορία, το κεντρικό θέμα.

Και μιλώντας για το κεντρικό θέμα που φωτίζει όλο το διήγημα, το ξέρεις ότι δυστυχώς δεν θα μάθεις κρυφές αλήθειες. Παραπληροφόρηση και κλειδαρότρυπα. Έχεις δει ελληνική τηλεόραση, έχεις διαβάσει σχόλια από χρήστες της ηλεκτρονικής σελίδας του Πρώτου Θέματος (αν δεν έχεις διαβάσει, σε ζηλεύω, να το ξέρεις), έχεις μυρίσει τη δυσωδία που αποπνέει το σάπιο πτώμα της ξεδιάντροπα προπαγανδιστικής ενημέρωσης κι έχεις μάθει να μην εμπιστεύεσαι ούτε λέξη από την mainstream δημοσιογραφία. Θα μπορούσαμε να συζητάμε για ώρες, να λέμε για ιδεολογικούς μηχανισμούς, να βάλουμε στην κουβέντα τον Chomsky, τον Marcuse και τον Καστοριάδη. Ή θα μπορούσαμε απλώς να αρκεστούμε στο ότι καμιά δουλειά δεν είναι ντροπή, αλλά αντίστοιχα και καμιά ντροπή δεν είναι δουλειά.

Τι κρατάω λοιπόν; Κρατάω οπωσδήποτε την θέση του συγγραφέα απέναντι στον σεξισμό. Μου αρέσει ο τρόπος που εντοπίζει τον βαθειά ριζωμένο σεξισμό των λέξεων, των ηθών και των αντιλήψεων στο πυρήνα της καθημερινής ζωής και πρακτικής. Κρατάω επίσης το πόσο ωραία επενδύει στην κεντρική ηρωίδα, πόσο όμορφα την πλάθει και μάλιστα χωρίς να χρησιμοποιεί τις παραδοσιακές μυθιστορηματικές νόρμες. Τέλος, κρατάω απαράλλαχτη την απόφασή μου να μην έχω τηλεοπτικά κανάλια στην τηλεόρασή μου.

Όμως, το 1974, οπότε και γράφτηκε το διήγημα, μπορεί ο Heinrich Böll να ήταν μπροστά από την εποχή του. Μπορεί να διείδε την τροπή που θα έπαιρνε το πράγμα στην εποχή της πληροφορίας. Αλλά εδώ είναι που δυστυχώς η πραγματικότητα ξεπερνά την φαντασία του Böll. Έχοντας βιώσει την υποκινούμενη παραπληροφόρηση των ΜΜΕ, μπορώ να καταλάβω τι ήθελε να πει ο συγγραφέας. Αλλά δεν έπεσα από τα σύννεφα, δεν εξεπλάγην και δεν συγκλονίστηκα. Κι αυτό ίσως είναι το πιο συγκλονιστικό, το πιο δυσάρεστα συγκλονιστικό.

Στα μειονεκτήματα θα προσθέσω την έκδοση. Έχω αρκετά βιβλία αυτής της σειράς των εκδόσεων Γράμματα. Δυνατά, κλασικά τα περισσότερα. Μάλιστα, τα έχω αγοράσει σε τιμές εξαιρετικά χαμηλές και ως προς αυτό είναι ΟΚ, δίκαιη συναλλαγή. Αλλά ώρες-ώρες νιώθω ότι ζω στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης (και είναι άδικο γιατί δεν ζούσα καν).

ΝΑ ΤΟ ΔΙΑΒΑΣΩ; Ναι μωρέ. Αλλά και να μην το διαβάσεις, μαντεύεις ήδη ότι οι μόνες αλήθειες που γράφουν οι εφημερίδες είναι τα κοινωνικά και -καμιά φορά- τα απολεσθέντα.

βαθμολογία: 70/100

σχετικές αναρτήσεις:

Η φάρμα των ζώων