The Shape of Water (2017)

Σκηνοθεσία: Guillermo Del Toro

Σενάριο: Guillermo Del Toro, Vanessa Taylor

Παίζουν: Sally Hawkins, Michael Shannon, Richard Jenkins, Octavia Spencer, Michael Stuhlbarg, Doug Jones.

ΥΠΟΘΕΣΗ

Βαλτιμόρη, 1962. Η Alisa Esposito, μια μουγκή και μοναχική καθαρίστρια σε ένα κυβερνητικό εργαστήριο έρχεται αντιμέτωπη με το καινούργιο πειραματόζωο που έφτασε αιχμάλωτο. Σταδιακά θα αποκτήσει επικοινωνία μαζί του, αλλά σοβιετικοί πράκτορες θα ενδιαφερθούν επίσης γι' αυτό. Η Αμερική θέλει να το σκοτώσει για να το μελετήσει, οι σοβιετικοί το διεκδικούν. Η Elisa πρέπει να βρει την δύναμη να πάρει κρίσιμες αποφάσεις για το μέλλον του αλλόκοτου πλάσματος.

Προσωπικά εκτιμώ τις δουλειές του Del Toro. Πρόκειται για έναν ταλαντούχο συγγραφέα, ικανότατο σκηνοθέτη, μα πάνω από όλα για έναν εξαιρετικό παραμυθά. Η συγκεκριμένη ταινία πήρε Χρυσή Σφαίρα σκηνοθεσίας και Χρυσό Λέοντα στη Βενετία. Ήταν υποψήφια για 13 Όσκαρ – τελικά πήρε 4 (Καλύτερης Ταινίας, Καλύτερης Σκηνοθεσίας, Πρωτότυπης Μουσικής, Σχεδιασμού Παραγωγής). Συνολικά έχει κερδίσει 101 βραβεία από τα 293 που διεκδίκησε ως υποψηφιότητα.

Άκου τώρα να δεις τι γίνεται: μια μουγκή καθαρίστρια, μια νέγρα συνάδελφος, ένας ομοφυλόφιλος γείτονας, ένα μυστηριώδες αμφίβιο ον, η ρατσιστική Αμερική του '60, ο Ψυχρός πόλεμος και η κατασκοπεία. Όλο αυτό τώρα κάντο ένα πράγμα. Κι όμως βγαίνει άκρη.

Η ταινία βγήκε στις αίθουσες τον Φεβρουάριο του ’18 και δέχτηκε επικρίσεις. Πιθανότατα σε αυτό συνέβαλε η υπερπροβολή της λόγω των Όσκαρ, ίσως και να ήταν η γενικότερη αμφισβήτηση που συνοδεύει τις ταινίες που παίρνουν τελικά το μικρό αγαλματάκι.. δεν ξέρω. Άκουσα πάντως πολλά σχόλια πριν την δω. Άλλοι έλεγαν ότι είναι παραμυθάκι που θα μπορούσε να γράψει ένα 10χρονο, άλλοι ότι είναι ανούσια και βαρετή, ενώ άλλοι την βρήκαν γλυκανάλατη ή/και αηδιαστική. Οι περισσότεροι αποφάνθηκαν “ε όχι και 4 Όσκαρ”. Εγώ όμως ρωτώ προβοκατόρικα: “αλλά πόσα;”. Θέλω να πω, υπάρχει δείκτης οσκαροσύνης; Η πιο πρωτοποριακή κριτική που άκουσα βέβαια προερχόταν από κάποιον που η ταινία του φάνηκε συντηρητική, καθώς περίμενε ότι θα έβλεπε έναν αντισπισιστικό ύμνο στον ελεύθερο έρωτα μεταξύ διαφορετικών ειδών (σοβαρά τώρα - κόσμε, τι τρέχει με την πάρτη σου;). Υποτίθεται ότι ο Del Toro έπιασε την καλή κι έγινε χολιγουντιανός. Αλλά ας δούμε τις αρνητικές κριτικές: αργή εξέλιξη, πολλές υπερβολές (σε παραμύθι...), αρρωστημένη πλοκή, λίγες εντάσεις, καθόλου ανατροπές... Ποιος είναι ο χολιγουντιανός τελικά;

Για μένα η ταινία δικαίωσε κάθε προσδοκία. Για την ακρίβεια μου δημιούργησε κι άλλες προσδοκίες. Δεν θα αναλύσω ακριβώς την σκέψη μου για όλη την αλληγορία, γιατί θα γίνω spoiler. Όμως, στα μάτια μου τρεις διαφορετικοί χαρακτήρες, η Elisa, ο Gils και η Zelda, είναι τρεις όψεις ενός ανθρώπου. Πρόκειται για ένα όχι πρωτότυπο στην βασική δομή του, αλλά ανατρεπτικό project τύπου Η Πεντάμορφη και το Τέρας, χωρίς όμως το τέρας να απαρνείται την φύση του. Ο Del Toro δεν θέλει να κάνει το τέρας του άνθρωπο. Δεν του έδωσε καν όνομα. Και ναι, η ταινία έχει στερεότυπα. Ο τρόπος όμως που τα μεταχειρίζεται είναι ιδιαίτερος. Και σε κάθε περίπτωση δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι μιλάμε για μια πλατιά αλληγορία, ένα φανταστικό παραμύθι που τίποτα δεν είναι αυτό που φαίνεται. Δεν θα αναφερθώ καν στις λειτουργίες του Propp και πώς πραγματώνονται σε μεγάλο βαθμό στην ταινία.

Και ένα τελευταίο για όσους έχουν ήδη δει την ταινία. Αυτό λοιπόν που με ενθουσίασε σαν σκέψη ήταν μια θεωρία που κυκλοφόρησε σε fora. Αυτήν η ερμηνεία λέει ότι η Elisa πιθανόν να είναι και η ίδια αμφίβιο ον. Στην ταινία υπάρχουν ενδείξεις ότι κάτι τέτοιο μπορεί να ισχύει. Όμως δεν θα επεκταθώ για να μην αποκαλύψω στοιχεία και γεγονότα της ταινίας σε όσους δεν την έχουν δει.

Εν ολίγοις, η ταινία έχει ατμόσφαιρα, έχει σωστή παραγωγή, πολύ ωραία φωτογραφία και ιδιαίτερη ιστορία. Προσθέτω και την πολύ καλή ερμηνεία της Sally Hawkins (Elisa) και του Doug Jones (αμφίβιο ον) και σημειώνω ότι βρήκα εξαιρετική την επικοινωνία μεταξύ τους (κανείς από τους δύο δεν μιλάει). Η ταινία δεν ερμηνεύεται στις επιμέρους σκηνές της. Ερμηνεύεται στο σύνολό της.

ΝΑ ΤΗΝ ΔΩ; Δεν ξέρω, παρ’το πάνω σου. Η ταινία είναι 50-50. Εγώ την βρήκα καταπληκτική. Αν την δεις, για να την συγκρίνεις με τον Λαβύρινθο του Πάνα, ώστε να μπορέσεις να πεις “Ο Λαβύρινθος ήταν καλύτερος”, μην την δεις. Αν θες ένα συμβολιστικό παραμύθι που δεν θα χρειαστεί ούτε για μια στιγμή να ερμηνεύσεις λογικά αυτό που βλέπεις, αλλά θα πρέπει να προχωρήσεις σε ένα δεύτερο επίπεδο, τότε να την δεις. Στα δικά μου μάτια, το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας το άξιζε και με το παραπάνω. Δεν απευθύνεται όμως στο ευρύ κοινό που αναζητά την τέρψη και δεν έχει διάθεση να δει πέρα από τον συμβολισμό.