Franz Kafka - Η Μεταμορφωση
Τίτλος πρωτότυπου:
Franz Kafka – Die Verwandlung (1915)
Εκδόσεις Οξύ
Μετάφραση: Χρυσάνθη Μιχαλοπούλου
Εικονογράφηση: Luis Scafati
Έτος ελληνικής
έκδοσης: 2010
Σελίδες: 62
ΣΥΝΟΨΗ
Ο Γκρέγκορ Σάμσα, ένας πλασιέ υφασμάτων,
ένα πρωινό ξυπνά στο πατρικό του μεταμορφωμένος σε ένα γιγαντιαίο σκαθάρι. Μετά την αρχική του δυσφορία (!) πρέπει να επιβιώσει και στην συνέχεια να συμβιώσει αρμονικά με την υπόλοιπη
οικογένεια στο σπίτι σε μια συγκατοίκηση που θα αποδειχθεί πιο δύσκολη και
θλιβερή από όσο θα περίμενε ο δύστυχος Γκρέγκορ.
----------------------------------------------------
Ο Κάφκα έγραφε στον Όσκαρ Πόλλακ: “Τα βιβλία που έχουμε ανάγκη είναι εκείνα που πέφτουν σαν το τσεκούρι
στην παγωμένη θάλασσα της ψυχής μας». Λίγους μήνες μετά έγραψε την Μεταμόρφωση.
“Όταν
ένα πρωί ο Γκρέγκορ Σάμσα ξύπνησε από ταραγμένο ύπνο, βρέθηκε στο κρεβάτι του
μεταμορφωμένος σε τεράστια κατσαρίδα”. Κάπως έτσι ξεκινάει ένα από τα
σπουδαιότερα διηγήματα του 20ου αιώνα. Είναι ένα από τα ελάχιστα
πράγματα που εξέδωσε ο Τσέχος συγγραφέας εν ζωή (κυκλοφόρησε τον Οκτώβριο του
1915), αλλά πρόκειται μάλλον για την πιο διάσημη νουβέλα του Κάφκα, που πέραν της
αλλόκοτης πρωταρχικής σύλληψης μοιάζει να έχει πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία.
Το παράδοξο στην Μεταμόρφωση είναι ότι, ενώ έχει στο επίκεντρο ένα εντελώς σουρεαλιστικό
γεγονός, παρόλα αυτά αφήνει την αίσθηση του ωμού ρεαλισμού. Η μεταμόρφωση του
Γκρέγκορ μοιάζει σφηνωμένη στην πραγματικότητα μιας μικρομεσαίας πατριαρχικής
οικογένειας στις αρχές του 20ου αιώνα. Η ιστορία που σκαρώνει ο
Κάφκα φαίνεται ρεαλιστική και πραγματική, παντρεύοντας το λογικό με το
παράλογο. Η μεταμόρφωση του ήρωα δεν αποδίδεται κάπου συγκεκριμένα. Και δεν
έχει καν σημασία.
Αυτό που κάνει το έργο του Κάφκα
σπουδαίο είναι, κατά την γνώμη μου, ο κυνισμός που χαρακτηρίζει τον έντονο συμβολισμό.
Αν διαβάσει κανείς την Μεταμόρφωση μη
συμβολιστικά, δεν θα οδηγηθεί πουθενά. Γιατί εκεί βρίσκεται η πεμπτουσία της καφκικής
δημιουργίας και της λογοτεχνίας γενικότερα. Συμβολισμός και αυτοβιογραφία
μπλέκονται σε τέτοιο βαθμό που γίνονται αντιληπτά ως μια αδιάσπαστη ενότητα.
Ο Γκρέγκορ Σάμσα, με ένα επίθετο που θα
μπορούσε να παραπέμπει ποικιλοτρόπως στο επίθετο Κάφκα, ως σκαθάρι δυσκολεύεται συνεχώς να πειθαρχήσει τα πολυάριθμα
άκρα του με τον ίδιο τρόπο που ο Κάφκα πάσχιζε να βάλει σε σειρά την περίπλοκη
σκέψη του. Ο μεταμορφωμένος πλέον Γκρέγκορ σταδιακά χάνει κάθε επαφή με το
εξωτερικό περιβάλλον και τους ανθρώπους. Ακόμη κι όταν αποφασίζει να προχωρήσει
σε ρήξη και να διεκδικήσει την θέση του ανάμεσα στην οικογένεια, γίνεται
απόκληρος. Άρνηση, κλειστές πόρτες, εσωτερική μοναξιά, απόγνωση. Είναι η
αλληγορική καταστροφή ενός διαφορετικού, πλην ευαίσθητου, όντος μέσα στο
κοινωνικό σύνολο. Μέχρι και το μήλο που εκτοξεύεται εναντίον του έρχεται
συνευθειακά προς την αντίστοιχη βιβλική αναφορά. Το ίδιο το πατρικό σπίτι του
Γκρέγκορ στο σύνολό του είναι η κοινωνία και οι συσχετισμοί της.
Οι γυναικείες φιγούρες είναι οι συνηθισμένες
στοργικές μορφές που είχε στη ζωή του ο Κάφκα, την στιγμή που ο πατέρας κ.
Σάμσα (δεν αναφέρεται ποτέ επώνυμα) αντανακλά τον αυταρχικό πατέρα του Κάφκα,
με τον οποίο βρισκόταν πάντοτε σε απόσταση και ανταγωνισμό. Ο πατέρας του
Γκρέγκορ, εκπρόσωπος ενός πατριαρχικού κατεστημένου, απαρνείται την φύση του
γιου του και εμμένει στον κλειστό, αυστηρό του χαρακτήρα. Όλα τελικά έρχονται
και δένουν σε μια κλειστοφοβική αλλόκοτη ιστορία που τελικά δεν μοιάζει τόσο
αλλόκοτη.
Αν και έχει κυκλοφορήσει σε δεκάδες
εκδόσεις στην Ελλάδα, επέλεξα τις εκδόσεις Οξύ. Οι εκδόσεις Οξύ κυκλοφόρησαν
την Μεταμόρφωση (σε διαστάσεις 24x21 με δίστηλο κείμενο) από την ισπανική έκδοση (La Metamorfosis, 2004) με την ατμοσφαιρική κι απόκοσμη εικονογράφηση από
τον μεγάλο Αργεντίνο καλλιτέχνη, Luis Scafati. Η ελληνική έκδοση κράτησε απαρέγκλιτη την ισπανική ως προς
το artwork και την γενικότερη αισθητική, που περιέχει τις εικόνες αυτής της δημοσίευσης.
ΝΑ ΤΟ ΔΙΑΒΑΣΩ; Φυσικά. Ο Κάφκα είναι σπουδαίος συγγραφέας. Τα γραπτά του
(όσα σώθηκαν και όπως σώθηκαν) είναι σαν καρφιά που με πόνο έβγαλε ο ίδιος από
την σάρκα του, για να μας τα δείξει. Θα σου πάρει το πολύ δυο ώρες και θα νιώσεις
ότι διάβασες κάτι από το μέλλον, έστω κι αν πέρασαν πάνω από 100 χρόνια. Λέγεται για τον Κάφκα ότι “ή θα τον λατρέψεις ή θα τον μισήσεις”. Εγώ (που
δεν είμαι και πολύ αντικειμενικός) θα το άλλαζα σε “ή θα τον λατρέψεις ή δεν
τον έχεις διαβάσει ακόμα”.
βαθμολογία: 80/100 (για την ιστορία)
85/100 (για την εικονογράφηση)
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου