Osamu Dazai – Δεν Ημουν Πια Ανθρωπος

Τίτλος πρωτότυπου: 人間失格 [Ningen Shikkaku]

Εκδόσεις Gutenberg

Μετάφραση: Στέλιος Παπαλεξανδρόπουλος

Έτος ελληνικής έκδοσης: 2022

Σελίδες: 174

ΣΥΝΟΨΗ

Ο Γιόζο διηγείται την ιστορία του. Προσπαθεί να επιβιώσει σε έναν κόσμο άγνωστο γι’ αυτόν και υποδύεται τον κλόουν, για να αλληλεπιδράσει με τους ανθρώπους γύρω του. Ο Osamu Dazai αυτοβιογραφείται μέσα από τρία ημερολόγια.

----------------------

Δεν Ήμουν Πια Άνθρωπος αποφαίνεται ο Ιάπωνας Osamu Dazai στο τελευταίο βιβλίο που ολοκλήρωσε πριν αυτοκτονήσει (υπάρχει άλλο ένα ημιτελές). Σαφώς το έργο έχει αυτοβιογραφικές προεκτάσεις - “ημι-αυτοβιογραφικό” χαρακτηρίζεται στην εισαγωγή του μεταφραστή. Γνωρίζοντας εκ των προτέρων αυτές τις πληροφορίες, το διαβάζεις με ένα βάρος. Και για να είμαι ειλικρινής, σε σημεία και αποσπάσματα μού έδινε κάτι σαν κύκνειο άσμα, κάτι σαν ένα αποχαιρετιστήριο κείμενο.

Άλλωστε, είναι γραμμένο εν είδει ημερολογίου. Τα κεφάλαια τιτλοφορούνται ως Σημειωματάρια (πρώτο, δεύτερο, τρίτο) και η αφήγηση είναι πρωτοπρόσωπη, γεγονός που αποδίδει εξαιρετικά αυτή την οικειότητα και την αμεσότητα που περιμένεις από ένα τέτοιο κείμενο. Ο συγγραφέας μοιάζει να αφηγείται τη ζωή του ή έστω κάποιες βασικές πτυχές της που τον οδήγησαν μέχρι το ψυχιατρείο ή τον αυτοκτονικό ιδεασμό.

Ο λόγος του Osamu (το οικογενειακό όνομα πάντα πρώτο, σύμφωνα με την ιαπωνική παράδοση – δεν το ήξερα) είναι στιβαρός, καλά δομημένος και με όμορφη εναλλαγή ευθέος λόγου, διαλόγου και αφήγησης. Διαφωτιστικός είναι και ο πρόλογος της έκδοσης από τον μεταφραστή. Εκτίμησα ιδιαίτερα την αναφορά στις μεταφραστικές αρχές – λείπει σήμερα από τις εκδόσεις.

Ωστόσο, ο τόνος πέφτει στο δεύτερο σημειωματάριο, όπου η ιστορία κάπως αποστασιοποιείται και σε βγάζει από το κλίμα. Είναι επίσης εκείνο το σημείο στο οποίο πιάνεις τον μισογυνισμό πίσω από τις γραμμές. Είναι βέβαια λάθος να κρίνω ένα κείμενο προ 80ετίας με όρους του σήμερα (ιδίως όταν προέρχεται από μια κουλτούρα που δεν την γνωρίζω καθόλου). Αλλά ακόμη κι έτσι δε μπορώ εύκολα να μεταβολίσω εκφράσεις τύπου “Οι πόρνες σ’ εμένα δεν φαίνονταν ούτε σαν άνθρωποι ούτε σαν γυναίκες. Έκλιναν προς το είδος των ηλίθιων ή των τρελών”, ούτε συμφωνώ με οικογενειακά ζητήματα που μπορούν “να διευθετηθούν από την οργή ενός συζύγου που διαθέτει κύρος” ή “να τακτοποιηθούν απόλυτα σύμφωνα με τις διαθέσεις του συζύγου” (ναι, σε μονοτονικό – ποτέ δεν θα καταλάβω γιατί πολυτονικό).

Το ύφος γίνεται όλο και πιο σκοτεινό από ημερολόγιο σε ημερολόγιο δείχνοντας έτσι και την κατάπτωση του αφηγητή, την πορεία προς την συντριβή. Το τελευταίο κεφάλαιο, το δεύτερο μέρος του τρίτου σημειωματαρίου, το θεωρώ εξαιρετικό. Είναι συγκινητικό και βαθειά ανθρώπινο. Αυτό είναι που θα κρατήσω τελικά από το κύκνειο άσμα του Osamu Dazai.

*Πολύ κατατοπιστική επίσης είναι η εισαγωγή του μεταφραστή Στέλιου Παπαλεξανδρόπουλου.

ΝΑ ΤΟ ΔΙΑΒΑΣΩ; Λάβε υπόψη ότι δεν είναι για όλους. Είναι “δύσκολο”, όχι στην εκφορά του λόγου, αλλά στην επίγευση που αφήνει.