Bernice L. McFadden – Ματωμενη Τζαζ

Πρωτότυπος τίτλος: Bernice L. McFadden – The Book of Harlan (2016)

Εκδόσεις Κλειδάριθμος

Μετάφραση: Χίλντα Παπαδημητρίου

Έτος ελληνικής έκδοσης: 2018

Σελίδες: 471

ΣΥΝΟΨΗ

Ο Χάρλαν Έλιοτ είναι ένας νέγρος μουσικός, γεννημένος το 1917, που γαλουχείται στις σκληρές γειτονιές της Αμερικής. Μεγαλώνει με τους παππούδες του τα πρώτα χρόνια της ζωής του κι ενηλικιώνεται σε μουσικές σκηνές μεταξύ εφήμερων σχέσεων και ελαφρών ναρκωτικών. Η τύχη θα τον στείλει στη Γαλλία, παραμονές Παγκοσμίου Πολέμου, κι από εκεί σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Μπούχενβαλντ. Η ζωή του Χάρλαν δεν θα είναι ποτέ ξανά η ίδια.

-----------------------------------

Η Bernice McFadden μάς δίνει ένα βιογραφικό μυθιστόρημα. Ο Χάρλαν Έλιοτ είναι στην πραγματικότητα ο Χάρολντ Άιζακ ΜακΦάντεν, ο παππούς της συγγραφέως. Δεν ξέρω πόσα από τα στοιχεία του μυθιστορήματος είναι πραγματικά -σίγουρα αρκετά από αυτά είναι προϊόν μυθοπλασίας- ή κατά πόσο είναι τραβηγμένα. Υποθέτω ότι ο βασικός κορμός -παιδικά χρόνια, δυσκολίες, μετανάστευση, στρατόπεδα συγκέντρωσης κλπ.- είναι πραγματικός. Πάντως, τα στοιχεία δένουν σε μια ενδιαφέρουσα και όμορφα ειπωμένη ιστορία.

Μέσα από το μυθιστόρημα ξεπηδούν όλες οι πτυχές της αμερικανικής ζωής του περασμένου αιώνα. Ο κεντρικός χαρακτήρας πλαισιώνεται πρώτα από τα γκέτο των μαύρων κι ύστερα από την κτηνωδία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Βιώνει τον ρατσισμό, τις διακρίσεις και την κοινωνική αδικία. Αλλά ταυτόχρονα, δίνει και τη δική του μάχη για να επιβιώσει σε μια κοινωνία που ακόμα βρίσκεται υπό διαμόρφωση. Κινείται λοιπόν μεταξύ νομιμότητας και παρανομίας, όχι ενεργώντας ιδανικά, αλλά πάντως το παλεύει.

Στο πλάι του ο Χάρλαν έχει περαστικές συντρόφους, πιστούς φίλους και συνεργάτες μουσικούς. Θα έρθει επίσης σε επαφή με σπουδαίες μορφές της μουσικής, όπως ο Άρμστρονγκ. Οπότε ναι, το μυθιστόρημα έχει και μουσικό χαλί.

Η περιπέτεια στο Μπούχενβαλντ, αν και παίζει σημαντικό ρόλο στην πλοκή, εντούτοις δεν κυριαρχεί στο βιβλίο. Καλύπτει βέβαια ένα μέρος του, θα πω περίπου το ¼ – αν υπολόγισα καλά στο Μπούχενβλαντ βρισκόμαστε για 100 σελίδες περίπου. Αν δηλαδή θέλεις να διαβάσεις ένα μυθιστόρημα τοποθετημένο στη ναζιστική εποχή, η Ματωμένη Τζαζ δεν είναι απόλυτα αυτό που ψάχνεις. Αλλά η ατμόσφαιρα και η οπτική που δίνει η περιγραφή του στρατοπέδου είναι καθοριστική για την εξέλιξη του Χάρλαν. Επίσης, είναι κάπως διαφορετική από την συνηθισμένη απεικόνιση τέτοιου περιβάλλοντος.

Η αφήγηση της McFadden είναι στοιχείο που προσθέτει πόντους. Δεν βιάζεται να πει την ιστορία. Ξεκινά πριν ακόμα από τη γέννηση του Χάρλαν, για να πλάσει έτσι ένα σύμπαν. Παραθέτει στοιχεία και υποπλοκές, οι οποίες, αν και μοιάζουν ανούσιες, δεν είναι παράταιρες. “Εύκολη” και στρωτή αφήγηση, που κατά στιγμές έχει κάποιες λογοτεχνικές και λυρικές εκρήξεις.

Βέβαια, υπάρχουν κάποιες ιστορικές ανακολουθίες και αναχρονισμοί. Για παράδειγμα, το bebop δεν υπήρχε το 1928 και οι Μαύροι Πάνθηρες ιδρύθηκαν το 1966, αργότερα από τότε που παρουσιάζονται στο βιβλίο. Πάντως (πόντος εδώ) όλα αυτά διευκρινίζονται στο τέλος του βιβλίου σε σημειώσεις της ελληνικής έκδοσης.

ΝΑ ΤΟ ΔΙΑΒΑΣΩ; Ναι. Είναι ωραία ιστορία, αρκετά “αμερικανοθρεμμένη”, και φωτίζει έναν κόσμο που συνήθως κινούταν στο σκοτάδι.

δείτε επίσης: Ο Φωτογράφος του Μαουτχάουζεν