Δημοσθενης Παπαμαρκος – Γκιακ

Εκδόσεις Πατάκη

Έτος έκδοσης: ⁵2021

Σελίδες: 205

ΣΥΝΟΨΗ

Οι χαρακτήρες των διηγημάτων έχουν επιστρέψει από την μικρασιατική εκστρατεία, η οποία τους έχει στιγματίσει. Νιώθοντας βαρύ το αίσθημα της τιμής και το αυστηρό εθιμικό δίκαιο κλειστών κοινωνιών διεκδικούν τη θέση τους στον κόσμο. Γίνονται θύματα και θύτες ταυτόχρονα.

------------------------

Ο Δημοσθένης Παπαμάρκος είναι μάλλον περίπτωση στα ελληνικά εκδοτικά πράγματα. Κυκλοφόρησε το πρώτο του μυθιστόρημα, Η Αδελφότητα του Πυριτίου, το 1998 σε ηλικία 15 ετών. Το δεύτερο με τίτλο Ο Τέταρτος Ιππότης ήρθε σε ηλικία 18 ετών. Μέχρι που το 2014 έφτασε το Γκιακ από τις εκδόσεις Αντίποδες. Έκτοτε αυτή η συλλογή διηγημάτων ακολουθεί την δική της πορεία με κοντά στις 40.000 αντίτυπα. Από το 2020, όταν τα δικαιώματα πήγαν στις εκδόσεις Πατάκη, το βιβλίο έχει κάνει σε έναν χρόνο πέντε ανατυπώσεις (πιο πρόσφατη τον Αύγουστο του 2021).

“Γκιακ” στα αρβανίτικα σημαίνει αίμα, συγγένεια εξ αίματος, φόνος αντεκδίκησης ή φυλή. Το εξώφυλλο απεικονίζει ένα χέρι με δύο πλεξούδες, άμεση αναφορά στο πρώτο διήγημα με τίτλο Ντο τ’ α πρες κοτσσίδετε. Όπως λοιπόν θα έχεις καταλάβει η γλώσσα της συλλογής είναι ιδιαίτερη. Ο Παπαμάρκος επέλεξε να γράψει στο αρβανίτικο ιδίωμα. Μα δεν είναι μόνο αυτό. Επέλεξε ένα ύφος τραχύ, εντελώς προφορικό κι εξομολογητικό, με την αμεσότητα του διαλόγου. Σε α’ ενικό πρόσωπο συνήθως οι ήρωες αφηγούνται αναδρομικά ιστορίες (ποτέ ευχάριστες) που τους σημάδεψαν. Το χρονικό πλαίσιο των αφηγήσεων είναι η μικρασιατική εκστρατεία.

Τα διηγήματα κινούνται μεταξύ ρεαλισμού και νατουραλισμού. Οι χαρακτήρες δεν ξεπερνούν τον μέσο άνθρωπο που έχει βιώσει την αποκτηνωμένη του πλευρά. Ενίοτε έχουν μοχθηρότητα που υπακούει σε μια φυσική νομοτέλεια όπως υπαγορεύει η φύση τους, χωρίς να μπορούν να την ελέγξουν. Στο τέλος πρόκειται για μια ηθογραφία της υπαίθρου, όπου το εθιμικό δίκαιο επικρατεί έναντι όλων.

Βέβαια, όπως σε όλες τις συλλογές διηγημάτων, τα διηγήματα δεν είναι ισότιμα. Κάποια ξεχωρίζουν, κάποια στερούνται βάθους. Αλλά όλα τα δένει ένα κοινό περιβάλλον, ένα συνεκτικό ύφος και γλώσσα και κυρίως μια ηθογραφική προσέγγιση υποκειμενική, μα ρεαλιστική κι ειλικρινής. Θα μπορούσαν να είναι όλες ιστορίες από διαφορετικά πρόσωπα ενός μυθιστορήματος. Δεν ξέρω πόσο θα ζύγιζαν οι ίδιες ιστορίες αν ήταν γραμμένες στη νεοελληνική κοινή, αν αφαιρούσαμε δηλαδή το αρβανίτικο ιδίωμα. Αλλά δεν έχει σημασία, γιατί το έργο προσλαμβάνεται ως ένα σύνολο τεχνικών και καλλιτεχνικών επιλογών.

Βρήκα πολύ καλά τα Μπουκουμπάρδια και το Ήρθε ο καιρός να φύγουμε, ευφυέστατη την τεχνική απόδοση της Παραλογής και εξαιρετικά τα Ντο τ’ α πρες κοτσσίδετε και το Νόκερ. Ιδίως στο Νόκερ ο Παπαμάρκος φώτισε μια πλευρά του ηρωισμού που δεν έχουμε συνηθίσει (ή δεν θέλουμε). Το Νόκερ το διάβασα τρεις φορές συνεχόμενα και η φιλοσοφία του χαρακτήρα νόκερ είναι αφοπλιστικά ειλικρινής κι εύστοχη.

ΝΑ ΤΟ ΔΙΑΒΑΣΩ; Δεν πετυχαίνεις συχνά τέτοιες δουλειές, όχι μόνο πρωτότυπες κι ενδιαφέρουσες, αλλά άρτιες και ολοκληρωμένες.