(Anne Frank) – Το Ημερολόγιο της Άννας Φρανκ

Τίτλος πρωτότυπου: Der Tagebuch der Anne Frank

Εκδόσεις Οξύ

Μετάφραση: Πόλυ Μοσχοπούλου

Έτος ελληνικής έκδοσης: 2018

Σελίδες: 310

ΣΥΝΟΨΗ

Στα γενέθλιά της η 13χρονη Άννα Φρανκ παίρνει δώρο ένα ημερολόγιο και δύο μέρες αργότερα κάνει την πρώτη της καταχώριση. Στο ημερολόγιο εκφράζει τις σκέψεις της, τους φόβους της και περιγράφει την καθημερινότητά της μέχρι και τα πρώτα της ερωτικά σκιρτήματα. Άθελά της βέβαια γίνεται μάρτυρας μιας από τις πιο σκοτεινές σελίδες της ανθρώπινης ιστορίας. Καταγράφει τον εγκλεισμό της 8μελούς οικογένειας σε ένα καταφύγιο για δύο χρόνια κι έναν μήνα που βρέθηκαν υπό διωγμό των Ναζί.

------------------------------------------

Η εβραϊκής καταγωγής Άννα Φρανκ γεννήθηκε στη Φρανκφούρτη το 1929. Η οικογένειά της μετακόμισε στην Ολλανδία, όταν ο Χίτλερ ανέβηκε στην εξουσία και από το 1943 που οι διωγμοί επεκτάθηκαν εκεί κρυβόταν σε ένα καταφύγιο. Δύο χρόνια αργότερα η Γκεστάπο εισέβαλε στο καταφύγιο και το λεηλάτησε. Μια καθαρίστρια όμως βρήκε το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ και το έδωσε σε δύο φίλες της οικογένειας (αναφέρονται στα κείμενα). Τελικά, το ημερολόγιο διασώθηκε, πέρασε στην κατοχή του πατέρα, Όττο Φρανκ, και εκδόθηκε αρχικά με τον τίτλο Het Achterhuis (μτφ. Το πίσω σπίτι). Σήμερα δεν ζει κανένα από τα πρόσωπα που αναφέρονται στο βιβλίο.

Στην πραγματικότητα -όχι ότι έχει κάποια ιδιαίτερη σημασία- πρόκειται για μια συρραφή και μεταγραφή των αρχικών κειμένων. Τα ημερολόγια ήταν τελικά δύο, ένα πιο προσωπικό και τολμηρό κι ένα πιο ανώδυνο. Ακόμα, υπάρχουν σκόρπιες αναφορές είτε από αποσπασματικά κείμενα είτε από κείμενα που λογοκρίθηκαν. Άλλωστε, κι ο ίδιος ο πατέρας της Άννας λογόκρινε ορισμένα αποσπάσματα, διότι έθιγαν πρόσωπα της οικογένειας ή ήταν πολύ προσβλητικά. Μέχρι και η Άννα φρόντισε να καλύψει δύο σελίδες με καφέ κολλητική ταινία (οι οποίες τελικά αποκαλύφθηκαν - αναφέρονταν στο σεξ και τις επισκέψεις του πατέρα σε οίκους ανοχής). Έχει μάλιστα αποδειχθεί ότι υπάρχει ακόμα ανέκδοτο υλικό από τις καταγραφές της μικρής Άννας.

Το Ημερολόγιο της Άννας Φρανκ είναι ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα βιβλία σήμερα. Όχι, πρόκειται για ένα σπάνιο ιστορικό ντοκουμέντο μιας σκοτεινής εποχής. Μπορεί να κάνουμε ότι δεν συνέβη ποτέ ή αν συνέβη -μπορεί εδώ να το λέω ποιητική αδεία, αλλά υπάρχουν απίθανοι τύποι σήμερα που αμφισβητούν το Ολοκαύτωμα- είναι μια παλιά ιστορία που “καλύτερα να μην την θυμόμαστε”.

Δεν γίνεται όμως να μην την θυμόμαστε και πολύ περισσότερο δεν πρέπει να μην την θυμόμαστε.

Το Ημερολόγιο της Άννας Φρανκ έχει ένα ειδικό βάρος. Δεν θα μπορούσε βέβαια να σχολιαστεί και να κριθεί ως λογοτεχνία. Άλλωστε δεν προοριζόταν για έκδοση ή δημοσιοποίηση.

Γιατί δεν δεν μιλάμε για λογοτεχνία. Μιλάμε για το ημερολόγιο μιας νεαρής κοπέλας, θύμα των διωγμών της ναζιστικής θηριωδίας. Μέσα από τις καθημερινές ιστορίες και καταγραφές της βλέπουμε να ξετυλίγεται σε πραγματικό χρόνο το κουβάρι της ιστορίας. Το ξαναείπαμε: το Ημερολόγιο της Άννας Φρανκ δεν μπορεί να κριθεί ως λογοτεχνία. Είναι σχεδόν υβριστικό να κρίνει κανείς ένα βιβλίο που είναι πολύ περισσότερα από αυτό. Δεν θα έκρινες την λογοτεχνική αξία μιας εγκυκλοπαίδειας, σωστά;

Θα υπέθετε κανείς ότι ένα εφηβικό ημερολόγιο είναι ένα εύκολο κι ανέμελο ανάγνωσμα. Και κανονικά έτσι θα έπρεπε να είναι. Η Άννα Φρανκ όμως βίωσε μια ιστορία που τόσοι αιώνες εξέλιξης έδειχναν ότι δεν θα ερχόταν. Το ημερολόγιό της δεν είναι ευχάριστο. Ακόμα κι όταν γίνεται πιο αυθόρμητο και χαλαρό, υπάρχει πάντα η βαριά σκιά του εγκλεισμού και των διώξεων.

Άλλοτε με χιούμορ, άλλοτε με φιλοσοφική διάθεση η Άννα Φρανκ περιγράφει τις συνθήκες διαβίωσης και τις σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας. Πότε πότε παραθέτει πληροφορίες για την εξέλιξη του πολέμου ή των διώξεων, όπως αυτές φτάνουν στο καταφύγιο.

Τι απέγινε όμως η Άννα Φρανκ;

Μετά από προδοσία το καταφύγιο αποκαλύφθηκε και η Γκεστάπο εισέβαλε την 1η Αυγούστου του 1944. Όλη η οικογένεια συνελήφθη. Η Άννα στάλθηκε με την αδερφή της και την μητέρα της στο Άουσβιτς, όπου η μητέρα της πέθανε από ασιτία. Δύο μήνες νωρίτερα τα δύο κορίτσια μεταφέρθηκαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Μπέργκεν. Νόσησαν και τα δύο από τύφο και πέθαναν με διαφορά λίγων ημερών. Ο μόνος που διασώθηκε ήταν ο πατέρας της οικογένειας, ο οποίος μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο του στρατοπέδου λίγο πριν εισβάλλουν τα σοβιετικά στρατεύματα.

ΝΑ ΤΟ ΔΙΑΒΑΣΩ; Κράτα την φράση “μπορεί να χαθούν όλα τα πλούτη, μα η ευτυχία της ψυχής σου μόνο να κρυφτεί μπορεί, και θα σου ξαναδώσει ευτυχία, αρκεί να είσαι ζωντανός”. Και προχώρα μ’ αυτό. Είτε το διαβάσεις είτε όχι, να θυμάσαι πως η Ιστορία έχει σωστή και λανθασμένη πλευρά. Φρόντιζε να είσαι πάντοτε στην σωστή. Γιατί μόνον τότε η Ιστορία έχει αξία.