Johnny Got His Gun (1971)

Είδος: Δράμα

Σκηνοθεσία: Dalton Trumbo

Σενάριο: Dalton Trumbo

Πρωταγωνιστούν: Timothy Bottoms, Kathy Fields, Donal Sutherland, Jason Robards, Marsha Hunt, Diane Varsi

imdb 7,9/10

ΣΥΝΟΨΗ

Ο Τζόνι Μπόναμ, ένας νεαρός Αμερικανός στρατιώτης, ακρωτηριάζεται φρικτά κατά την διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά τελικά επιβιώνει διαψεύδοντας τους γιατρούς που τον θεωρούν κλινικά νεκρό. Ο μόνος λόγος που οι γιατροί δεν τον εγκαταλείπουν είναι ότι θέλουν να δουν πόσο θα αντέξει σε ένα ημιθανές σώμα, ως ένα ανθρώπινο πειραματόζωο. Όταν ο πολυτραυματίας ανακτά κάπως τις αισθήσεις του, μπορεί να χρησιμοποίησει μόνο το μυαλό του. Σκέφτεται, θυμάται και νοσταλγεί, μα πάντα παγιδευμένος στο μυαλό του. Προσπαθεί να αντιληφθεί την κατάστασή του, να συλλέξει πληροφορίες, να βρει απαντήσεις κι έναν τρόπο να επικοινωνήσει με τον έξω κόσμο.

Παραδέξου το, όταν φανταζόμαστε πώς είναι ο πόλεμος, πάμε λίγο παραπέρα από το Call of Duty, ξέρουμε ότι είναι κάτι πολύ κακό, αλλά καμιά φορά ξυπνά μέσα μας κι ένα μεγαλείο ηρωισμού. Και μετά έρχεται το Johnny Got His Gun... Θυμάμαι ακριβώς πότε είδα αυτήν την ταινία για πρώτη φορά. Θυμάμαι κάθε σκηνή της ταινίας και τους περισσότερους διαλόγους απ' έξω. Πιθανόν όταν την έβλεπα να μην ανοιγόκλεισα τα βλέφαρα ούτε για μια στιγμή. Την επόμενη μέρα είπα σε φίλους που είχαν ήδη δει την ταινία ότι είδα τελικά το Johnny Got His Gun. Δεν μίλησε κανείς.

Ο Dalton Trumbo έγραψε το ομότιτλο βιβλίο το 1939 και το διασκεύασε σε ταινία το 1971 σκηνοθετώντας την μάλιστα ο ίδιος. Για την ιστορία, ο Trumbo ήταν επίσημα ανεπιθύμητος στο Hollywood, ενώ το Johnny Got His Gun κυνηγήθηκε και απαγορεύθηκε από τον μακαρθισμό. Ακόμη και σήμερα είναι αρκετά δυσεύρετη (αν και κάποια στιγμή είχε κυκλοφορήσει από εφημερίδα!).

Το Johnny Got His Gun είναι μια ξεκάθαρα αντιπολεμική ταινία και μάλιστα με έναν τρόπο ασυνήθιστο. Έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε τις φρικαλεότητες του πολέμου στα πεδία των μαχών. Εδώ ο Trumbo μεταφέρει την δράση εκτός μάχης. Δεν θέλει να καταδείξει την φρίκη του πολέμου, αλλά τα αποτελέσματά του. Μα πάνω από όλα, το μήνυμα υπερβαίνει τα όρια της αντιπολεμικής δήλωσης. Σκιαγραφεί την βαρβαρότητα της ανθρώπινης φύσης, την αλλοτρίωση του ψυχισμού και την παράνοια ενός ανταγωνιστικού πολιτισμού που δεν διστάζει να δείξει όλον τον κυνισμό του επενδύοντάς τον με πατριωτικά στολίδια.

Η ατμόσφαιρα της ταινίας είναι ζοφερή, σχεδόν φρικιαστική. Και δεν δείχνει ούτε μια σταγόνα αίματος. Παρά την θεματολογία της, η ταινία δεν απεικονίζει βία. Την υπονοεί. Ο Τζο είναι καλυμμένος με ένα σεντόνι, το οποίο γίνεται τρομακτικό από το πουθενά. Η φωνή διαχωρίζεται από το ομιλούν αντικείμενο. Η βία μεταφέρεται από το πεδίο της μάχης κάτω από το σεντόνι του πολυτραυματία. Ακόμη και οι αναμνήσεις είναι θαμπές. Η σειρά που γίνεται η αφήγηση δεν είναι γραμμική. Δεν είναι καν σε μια λογική σειρά. Σε πολλές περιπτώσεις δεν καταλαβαίνεις αν είναι όντως αναμνήσεις ή παραισθήσεις, αφού ακροβατούν μεταξύ μνήμης και ασυνειδήτου. Επίσης, βρήκα καταπληκτική την διαδοχή των σκηνών και την εναλλαγή από έγχρωμη (για το ξέγνοιαστο παρελθόν) και ασπρόμαυρη (για το ταραχώδες παρόν).

Δεν υπάρχει σχεδόν κανενα εφέ, καμιά απίθανη φωτογραφία, ούτε καν ο ήχος δεν είναι τέλειος. Κι όμως η ταινία στο σύνολό της είναι συγκλονιστική. Συμπυκνώνει τόσα πολλά στοιχεία και νοήματα, που δεν θα αφαιρούσες ούτε μία σκηνή. Κάθε σκηνή έχει κάτι να πει ή κρύβει έναν συμβολισμό. Δεν είναι ευχάριστη ταινία. Θα σου δημιουργήσει έναν κόμπο στο στομάχι, -μην σου πω- ένα ψυχοπλάκωμα. Αλλά είναι από τις ταινίες που, όταν κλείσει η οθόνη, θα συνεχίσεις να κοιτάς κάποια δευτερόλεπτα και θα πεις στον εαυτό σου “ρε συ, τι είδα τώρα...;”.

ΝΑ ΤΗΝ ΔΩ; OK, αν δεν σε έπεισα ακόμα, θα σε ιντριγκάρω περισσότερο: ο Donald Sutherland παίζει τον πιο σουρεάλ ρόλο της ταινίας, αυτόν του Χριστού... (αλήθεια). Να την δεις λοιπόν. Όχι με παρέα. Ούτε για να περάσεις καλά. Δεν θα περάσεις καλά. Αλλά να την δεις. Και μετά να την αφήσεις να “κάτσει” μέσα σου. Και θα την θυμάσαι για πάντα.

ΥΓ.: Ναι, σωστά θυμάσαι. Είναι οι σκηνές που παρουσιάζονται διάσπαρτα στο videoclip του One (1988) των Metallica.