Το Κοινωνικό Δίλημμα (2020)

Πρωτότυπος τίτλος: The Social Dilemma

Δραματικό ντοκιμαντέρ

Σκηνοθεσία: Jeff Orlowski

Διάρκεια: 96’

Χώρα παραγωγής: Η.Π.Α.

Netflix

ΣΥΝΟΨΗ (από το Netflix)

Αυτό το ντοκιμαντέρ-δράμα εξετάζει τον επικίνδυνο αντίκτυπο της κοινωνικής δικτύωσης, με τους ειδικούς να κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για τα δημιουργήματά τους.

----------------------------------

Ήμουν προκατειλημμένος ήδη πριν δω το Κοινωνικό Δίλημμα. Δεν έχω ούτως ή άλλως προσωπικούς λογαριασμούς σε κανένα κοινωνικό δίκτυο. Και ζω.

Ξέρω όμως ότι όντως ο μέσος χρήστης, όταν ξυπνά τσεκάρει τις ειδοποιήσεις του, πριν καν πάει στην τουαλέτα. Φυσικά και έχω ακούσει ανθρώπους να κατεβάζουν άρον-άρον μια ανάρτηση που δεν πήγε καλά από like κι έχω δει με τα μάτια μου κόσμο να ζει ψεύτικες ζωές ή άλλους να πετιούνται στην αρένα προς κανιβαλισμό. Όλοι σχεδόν έχουν να κάνουν ένα αρνητικό σχόλιο για μια φωτογραφία.

Κι ύστερα είναι κι αυτή η ανάγκη να τοποθετηθείς περί παντός επιστητού. Έτσι, βλέπουμε απείρου κάλλους σκηνικά, που ο χρήστης σχολιάζει το εμβόλιο κατά της COVID19, τη Συμφωνία των Πρεσπών κάτω από ένα “ΚΑΛΗΜΕΡΑ ΣΕ ΟΛΑ ΤΑ ΦΗΛΑΡΑΚΙΑ” (sic), μια εικόνα της Παναγίας κι ένα τριαντάφυλλο που αναβοσβήνει από τα στρασάκια-σχόλιο σε προφίλ κοπέλας τριάντα χρόνια μικρότερης. Είναι και οι μανούλες του facebook, ένα απαύγασμα σοφίας, γνώσης και πληροφορίας. Και τι απέγιναν όλοι εκείνοι οι τυπάδες που “δούλευαν στη Durex” κι “έπιναν δηλητηριώδεις ουσίες”;

Είδες; Ξέρω πολλά για τα social κι ας μην τα χρησιμοποιώ. Ο λόγος είναι απλός: τα social media είναι παντού.

Αυτό πάνω κάτω θα διαπιστώσεις αν δεις το Κοινωνικό Δίλημμα. Τα καταμαρτυρούν μέσω συνεντεύξεων προσωπικότητες πολύ πιο σχετικοί από εμάς στον χώρο: σχεδιαστές του gmail, οι εμπνευστές του like στο facebook, στελέχη του instagram, του pinterest και του twitter. Κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για ένα προϊόν που ξέφυγε από τον έλεγχό τους. Περιγράφουν με μεγάλη ακρίβεια τον τρόπο λειτουργίας ενός πολυδαίδαλου δικτύου, τις πρακτικές με τις οποίες διαχέει την πληροφορία, τις τεχνικές ελέγχου κ.ο.κ.

Δεν διαφωνώ στα περισσότερα που αναφέρονται. Δεν αμφισβητώ επ’ ουδενί την παράνοια στην οποία μπορεί να οδηγήσει η κυριαρχία των social media. Και πολύ περισσότερο δεν αμφιβάλλω ότι τα social media είναι ένας παραμορφωτικός καθρέφτης, μπροστά στον οποίο ο καθένας χτίζει τον μικρόκοσμό του και ζει μέσα σ’ αυτόν.

Φυσικά και με ανησυχεί η σμπαραλιασμένη αυτοεικόνα νέων και υγειών ανθρώπων. Με προβληματίζει η καμπύλη των αυτοκτονιών νέων παιδιών από το 2009 κι έπειτα. Αντιλαμβάνομαι επίσης το διαδικτυακό bullying (έμμεσο ή άμεσο) και τις τεράστιες διαστάσεις του. Και την χυδαιότητα, την βλέπω κι αυτή (τώρα την λένε influencer). Τα fake news, την ανευθυνότητα στο καθετί. Και τέλος τον εθισμό: nomophobia ονομάζεται ο φόβος μην ξεμείνουμε από κινητό δίκτυο.

Έχω όμως τις ενστάσεις μου. Η τεχνολογία είναι ένα δώρο. Μπορεί να αξιοποιηθεί -έχει αξιοποιηθεί- ως ένα τεράστιο εργαλείο. Όπως είναι το μαχαίρι. Δεν θα καταργήσουμε το μαχαίρι, επειδή κάποιος μπορεί να κοπεί. Θα του μάθουμε να το χρησιμοποιεί. Θα μάθουμε κι εμείς να το χρησιμοποιούμε. Πηγαίνοντας μακρύτερα: ο σκοπός δεν είναι να γίνουμε λουδίτες. Ούτε να δαιμονοποιήσουμε μια κατάσταση απλά και μόνο επειδή εμείς την χρησιμοποιούμε λανθασμένα (και μας αρέσει). Εξάλλου, για την ανευθυνότητα και την ανωριμότητα των χρηστών τους, δεν φταίνε τα social media.

Και πολύ περισσότερο, πόσο μπορούμε να κουνάμε το δάχτυλο, όταν είμαστε μέρος αυτής της λογικής; Μπορεί να μην κάνουμε challenges, να μην ποστάρουμε φωτογραφίες μας με ρυθμούς πολυβόλου, να μην ανεβάζουμε σαββατόβραδο τις Belvedere (7 άτομα ρεφενέ). Όμως, γράφουμε στον blogger, βλέπουμε Netflix, ακούμε μουσική στο Youtube, είμαστε subscribers σε κανάλια, έχουμε goodreads, μιλάμε σε φόρουμ, παραγγέλνουμε online. Δεν θα αλλάζαμε κάτι από αυτά. Και είναι οκέι.

Κάπως έτσι εξέλαβα το Κοινωνικό Δίλημμα: μια ιστορία που πρέπει να ακούσεις. Τα περισσότερα θα τα έχεις φανταστεί, κάποια δεν θα είχαν περάσει από το μυαλό σου. Αλλά στο τέλος θα καταλάβεις γιατί η ζωή στα social media πρέπει να έρχεται πολύ πίσω από την πραγματική ζωή. Κι αν δεν αρκεί αυτό, στο Κοινωνικό Δίλημμα δηλώνεται με αφοπλιστική σαφήνεια: όταν το προϊόν είναι δωρεάν, το προϊόν είσαι εσύ”. Ή αλλιώς: “Επειδή δεν πληρώνουμε για τα προϊόντα που χρησιμοποιούμε, τα πληρώνουν οι διαφημιστές. Οι διαφημιστές είναι οι πελάτες. Εμάς πουλάνε.”, όπως λέει ο Aza Raskin (Mozilla Firefox).

ΝΑ ΤΗΝ ΔΩ; Ναι, αμέ. Έχει μια βάση, έχει λογική και επίσης, γιατί να μην δεις και την “δουλειά” από μέσα; Μάλιστα, θα πάρεις πράγματα – ίσως αναθεωρήσεις και ορισμένες στάσεις σου. Αλλά αύριο θα ξαναμπείς στο instagram. Μπορεί με λίγη επίγνωση παραπάνω.