H. G. Wells – Η Μηχανη του Χρονου

Τίτλος πρωτότυπου: H. G. Wells, The Time Machine (1895)

Εκδόσεις Μεταίχμιο

Μετάφραση: Αλεξάνδρα Λέτσα

Σελίδες: 199

Έτος ελληνικής έκδοσης: 2017

ΣΥΝΟΨΗ

Στη Μηχανή του Χρόνου ο Wells γίνεται πρωτοπόρος της έννοιας του ταξιδιού στην «τέταρτη διάσταση» και στοχάζεται πάνω στην εξέλιξη του ανθρώπινου είδους. Με ένα παράτολμο άλμα που βάζει φωτιά στη φαντασία, στέλνει τον γενναίο εξερευνητή του να αντιμετωπίσει ένα μέλλον φορτωμένο µε τις μεγαλύτερες ελπίδες και τους πιο σκοτεινούς φόβους της ανθρωπότητας. Οι δύο παράξενες ανθρώπινες φυλές που ανακαλύπτει –οι αιθέριοι Ελόι και οι υποχθόνιοι Μόρλοκ– συμβολίζουν τις δύο όψεις της ανθρώπινης φύσης. Ο κόσμος τους, η εποχή των γιγάντιων καβουριών και το τελικό πορτρέτο του Ήλιου που πεθαίνει συνθέτουν ένα αξέχαστο όραμα του μέλλοντος.

------------------------------

Η Μηχανή του Χρόνου, το μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας του Wells, καθιέρωσε την έννοια μηχανή του χρόνου στην λαϊκή κουλτούρα. Αποτέλεσε μεταξύ άλλων το κύριο υλικό για ταινίες όπως το Time Changer, The Time Machine ή ακόμα και για αρκετές άλλες όπως το Back to the Future.

Στο εσώφυλλο διαβάζω την ένδειξη που εντάσσει το βιβλίο στην κατηγορία παιδικό – νεανική λογοτεχνία. Δεν ξέρω αν συμφωνώ. Οι γλαφυρές περιγραφές, αλλά κι ενίοτε το λυρικό ύφος της γραφής (τύπου “η τρυφηλή ατμόσφαιρα του απόδειπνου, όταν η σκέψη τρέχει ανέμελη, απελευθερωμένη από τα δεσμά της ακριβολογίας”), δεν χρειάζεται να περιοριστούν στην εφηβική λογοτεχνία.

Αν και το σκηνικό στήνεται εξ αρχής σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση, το κύριο μέρος της αφήγησης το φορτώνεται ο πρωταγωνιστής του ταξιδιού, ο ερασιτέχνης επιστήμονας-εφευρέτης. Ο Χρονοταξιδιώτης αφηγείται σε α’ πρόσωπο την εμπειρία του από ένα ταξίδι στον χρόνο και συγκεκριμένα στο 802.701 μ.Χ. Ο Χρονοταξιδιώτης (γενικά δεν δίνονται ονόματα στην ιστορία, μόνο ιδιότητες) θα διαπιστώσει ότι το ανθρώπινο είδος του μέλλοντος έχει διασπαστεί σε δύο φυλές, τους Ελόι και τους Μόρλοκ, που ζουν ανταγωνιστικά μεταξύ τους, οι μεν πάνω στην γη, οι δε υπόγεια.

Η Μηχανή του Χρόνου γράφτηκε το 1895. Προκύπτει λοιπόν το ερώτημα που απασχολεί γενικά την θεωρία της λογοτεχνίας: έχει σημασία το περικείμενο ή/και το συγκείμενο; Δομισμός ή αποδόμηση; Εδώ αναγκαστικά, νομίζω, δεν ισχύει το “δεν υπάρχει τίποτε εκτός κειμένου”. Το βιβλίο αυτό, όπως και Ο Πόλεμος των Κόσμων, είναι σε κάθε περίπτωση πρωτοπορία. Σε μια εποχή που ο άνθρωπος δεν είχε καταφέρει ακόμη να πετάξει -το κοντινότερο σε πτήση ήταν το αερόστατο- ήθελε αχαλίνωτη φαντασία, για να δεις ένα ταξίδι στον χρόνο. Ο Wells αναφέρεται στον χρόνο ως μια διάσταση που συχνά αγνοείται στα μαθηματικά (δεν ξέρω πόση αλήθεια περιέχεται σε αυτήν την προσέγγιση, αλλά το έχω συναντήσει σε ακαδημαϊκή συζήτηση). Μήκος, πλάτος, ύψος και χρόνος, λοιπόν.

Κάνει λάθη ως προς την επιστημονική εγκυρότητα του θέματος ο Wells; Αναμενόμενα, ναι. Μιλάμε για ταξίδι στον χρόνο άλλωστε. Και μάλιστα με όρους του 19ου αιώνα. Αλλά μην το δεις μόνο ως ένα sci-fi μυθιστόρημα. Ο Χρονοταξιδιώτης δεν είναι ο παράξενος εκείνος εφευρέτης που τραβάει τα όρια της επιστήμης. Δεν βλέπει τον μελλοντικό άνθρωπο ως επιστήμονας, αλλά ως άνθρωπος.

Οι Ελόι και οι Μόρλοκ εκπροσωπούν δύο διαφορετικούς κόσμους. Ο Wells φαίνεται ότι έχει στο νου την πάλη των τάξεων και κάνει αρκετές νύξεις στην βιομηχανοποιημένη κοινωνία που θα αλλάξει την ίδια την ανθρώπινη φύση. Έτσι, παρουσιάζει ενδιαφέρον και η οπτική που δίνει μέσω του Χρονοταξιδιώτη ο Wells: η σχέση ευστροφίας και κινδύνου, η διάνοια και η ανάγκη για αλλαγή, οι έχοντες και οι μη έχοντες. Υπάρχει λοιπόν ένα κοινωνικό-πολιτικό υπόστρωμα στο ταξίδι στον χρόνο. Αν κρίνω και πάλι την εποχή και τον τόπο που έζησε ο Wells, δεν μου κάνει καμιά εντύπωση.

Κάνει κάπου κοιλιά για λίγο, αλλά επανέρχεται εύκολα. Ίσως τα χρονάκια του να φαίνονται σε περιπτώσεις, αλλά έχει ένα εξαιρετικό κλείσιμο. Η τελευταία περίοδος είναι αυτό που θα ήθελα να σκέφτομαι για τον άνθρωπο.

ΝΑ ΤΟ ΔΙΑΒΑΣΩ; Από το 1895 έχει κυλήσει πολύ νερό στο αυλάκι. Αλλά αυτό μπορεί και να μη σημαίνει τίποτε. Πλέον Η Μηχανή του Χρόνου έχει γίνει κλασικό βιβλίο και -χωρίς να είμαι μεγάλος φαν του είδους- νομίζω ότι καθόρισε σημαντικά την οπτική της επιστημονικής φαντασίας. Οπότε, έστω και για αρχειακούς λόγους, δεν γίνεται το αγνοήσεις.

βαθμολογία: 75/100