Nikolai Gogol - Η Μύτη

Nikolai Gogol – Hoc (1836)

Εκδόσεις Παρά Πέντε

Μετάφραση: Ορέστης Ορλώφ

Έτος ελληνικής έκδοσης:

Σελίδες: 46

ΣΥΝΟΨΗ

Παρότι η ιστορία αυτή του Νικολάι Γκόγκολ πρωτοδημοσιεύθηκε το 1835/6 —αφού η τσαρική λογοκρισία ανάγκασε τον Γκόγκολ να αλλάξει σε εννέα σημεία το αφήγημά του— ακόμη και σήμερα παραμένει μία τρομερή παραδοξολογία. Πώς ένα σημείο του σώματος μπορεί να αλλάξει τη ζωή ενός φιλόδοξου ανθρώπου με το να χαθεί; Η ιστορία αρχίζει όταν ο κουρέας της γειτονιάς βρίσκει μια ανθρώπινη μύτη μέσα σε ένα καρβέλι ψωμί. Το ίδιο πρωί ο ταγματάρχης Κοβαλιόφ διαπιστώνει ότι έχει χάσει την μύτη του, Έκτοτε ξεκινά ένας αγώνας, ώστε να βρεθεί μια άκρη, για να αποκατασταθεί η τάξη. Στην τσαρική Ρωσία το να βρεθεί μια άκρη δεν είναι το πιο εύκολο πράγμα.

Ο (Ουκρανός στην εθνικότητα, Ρώσος στην υπηκοότητα) Nikolai Gogol, από τους κορυφαίους λογοτέχνες της πάλαι ποτέ ρωσικής αυτοκρατορίας, θεωρείται ένας από τους πρωτομάστορες του ρωσικού ρεαλισμού. Παρόλα αυτά, η Μύτη ακροβατεί στα όρια του σουρεαλισμού (ΟΚ, ξεκάθαρος αναχρονισμός, αλλά για κάποιον λόγο μόνο έτσι μπορώ να το χαρακτηρίσω). Η Μύτη δεν χρειάζεται πολλές συστάσεις, δες απλά την βασική ιστορία: ένας υπερόπτης και ματαιόδοξος τύπος ξυπνά μια μέρα χωρίς μύτη. Στην προσπάθειά του να την βρει, την συναντά στο δρόμο κι εκείνη κάνει πως δεν τον γνωρίζει. Όντας λοιπόν σε απόγνωση ψάχνει κάθε μέσο για να την ανακτήσει. Βάζει μέχρι και αγγελία στην εφημερίδα!

Έτσι είναι λοιπόν. Βέβαια, θα αναρωτηθείς: “ώπα, κάπου δεν βγάζει νόημα όλο αυτό”. Ο Gogol μας πρόλαβε. Ξέρεις τι γράφει στη Μύτη; "Το δυσκολότερο να καταλάβει κανείς είναι γιατί οι συγγραφείς διαλέγουν τέτοια γεγονότα για θέμα τους. Είμαι υποχρεωμένος να παραδεχθώ ότι το βρίσκω ακατανόητο, πραγματικά... Όχι, απλώς δεν καταλαβαίνω". Αλλά και πάλι, τι εννοείς, δεν βγάζει νόημα; Σε σχέση με τι; Θέλω να πω, υπό μία έννοια (και συμπάθα με για την αναλογία), ένας πίνακας του Salvador Dali βγάζει νόημα; Η απάντηση μάλλον είναι “ναι, βγάζει νόημα… αλλά τι σημασία έχει αυτό;”. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και στον Gogol, τον οποίο παρεμπιπτόντως είτε τον λατρεύεις είτε τον μισείς. Οπωσδήποτε το συγγραφικό του στυλ είναι ιδιαίτερο, όπως κι εν γένει η ιδιοσυγκρασία του.

Ο Gogol στη Μύτη σκαρώνει μια γκροτέσκα ιστορία στην υπερβολή της. Στη θέση των ηρώων τοποθετεί, όπως πάντα, καθημερινούς ανθρώπους που δεν έχουν να επιδείξουν τίποτα ηρωικό. Τέτοιοι ήρωες του ταιριάζουν. Και δεν θα επιχειρηματολογήσω καν γιατί η αυτοαναφορικότητα του κειμένου κάνει τη Μύτη να μοιάζει λες και κάθεσαι παρέα με τον Gogol και σου λέει μια αστεία ιστορία.

Μέσα από αυτή την νουβέλα (ίσως νουβελέτα, δεν θα τσακωθούμε γι’ αυτό) επιχειρεί μια σάτιρα, μια χλεύη απέναντι στο γραφειοκρατικό σύστημα και στους κρατικούς μηχανισμούς που αντανακλούν την κοινωνική πραγματικότητα της Ρωσίας. Ο Gogol γράφει με το βλέμμα στον αχανή και δυσλειτουργικό δημοσιοϋπαλληλικό μηχανισμό της τσαρικής Ρωσίας. Αλλά πολύ περισσότερο καυτηριάζει την βάση της κοινωνίας, που έχει στρογγυλοκαθίσει στη κοινωνική ιεραρχία κι έχει ως μόνο στόχο την κοινωνική ανέλιξη: έναν καλό γάμο, την ευρεία αποδοχή, επαγγελματική καριέρα ή απλά μια όμορφη παρουσία στα μάτια του κόσμου.

Ο ταγματάρχης Κοβαλιόφ δεν θορυβείται επειδή χάθηκε η μύτη του, δεν αναλογίζεται πώς και γιατί. Ανησυχεί μόνο γιατί χωρίς μύτη δεν μπορεί να ανέβει στην κοινωνική ιεραρχία. Ποιος θα αποδεχόταν έναν άνθρωπο χωρίς μύτη; Κι επίσης, πώς θα ασκεί γοητεία στις γυναίκες; Έτσι, η απώλεια της μύτης δεν είναι η απώλεια ενός σωματικού χαρακτηριστικού. Είναι η απώλεια της ταυτότητας.

Τελικά λοιπόν συμβαίνει το εξής: η νουβέλα του Gogol εντάσσεται στον κόσμο του φανταστικού και του παραλόγου, αλλά στον πυρήνα της στοχεύει σε ένα ρεαλιστικό πλαίσιο, που δεν είναι άλλο από το υπαρκτό status quo της τσαρικής Ρωσίας, Και κοιτώντας από μακρυά στο γενικό πλαίσιο, κάτι τέτοιες μικρές πτυχές είναι ο πραγματικός λόγος που διαβάζω λογοτεχνία (κι ας το ξεχνάω καμιά φορά).

ΝΑ ΤΟ ΔΙΑΒΑΣΩ; Ναι. Και το γράφω αυτό με πλήρη συναίσθηση (κι αφού σε όσους το πρότεινα με έκραξαν). Σίγουρα δεν απευθύνεται σε όλους τους αναγνώστες και σε όλα τα γούστα. Αν το δεις από το σωστό πρίσμα, θα σε ανταμείψει. Θα πρέπει όμως να αφήσεις την λογική σου στο πλάι και να την ξαναπιάσεις, όταν θα ‘χεις τελειώσει το βιβλίο, ώστε να το ερμηνεύσεις καλύτερα. Ή και να μην το ερμηνεύσεις καθόλου. Χάρισε επίσης στον εαυτό σου την ωριμότητα που θα χρειαστεί για να το διαβάσεις. Η παρωδία είναι σοβαρή υπόθεση.

βαθμολογία: 80/100

σχετικές αναρτήσεις:

Η Μεταμόρφωση