Ανωνύμου του Έλληνος - Τα Κατά του Κλήρου

Τα Κατά του Κλήρου, από το βιβλίο Ελληνική Νομαρχία [πρώτη έκδοση 1806]

Εκδόσεις Περίπλους

Έτος έκδοσης: 2007

Σελίδες: 45

ΣΥΝΟΨΗ

Το μικρό αυτό βιβλιαράκι περιλαμβάνει αποσπάσματα από την Ελληνική Νομαρχία (έργο 250 σελίδων). Περιγράφει την συμπεριφορά του κλήρου κατά την προεπαναστατική περίοδο της Ελλάδας, δηλαδή στα ύστερα χρόνια της τουρκοκρατίας. Ο κλήρος μαζί με τους κοτζαμπάσηδες εκμεταλλεύεται τον λαό και προτιμά να τον έχει υπό εξάρτηση παρά επαναστατημένο. Το βιβλίο στο σύνολό του κυκλοφόρησε παράνομα, ενώ ποτέ δεν έγινε γνωστό το όνομα του δημιουργού.

Η Ελληνική Νομαρχία εντάσσεται στον προεπαναστατικό ελληνικό διαφωτισμό. Πρόκειται για έργο εθνεγερτικού – αφυπνιστικού χαρακτήρα που εκδόθηκε στην Ιταλία το 1806. Τυπώθηκε σε μικρό μέγεθος για να μπορεί να κυκλοφορεί εύκολα χέρι με χέρι και κυρίως για να μπορεί να κρύβεται. Ο συντάκτης του παραμένει άγνωστος, αφού προτίμησε την ανωνυμία (Ανωνύμου του Έλληνος ή Παρά Ανονίμου του Έλληνος, όπως αναφέρεται στη πρώτη έκδοση). Μεταγενέστερες έρευνες κι αναφορές δεν κατέληξαν κάπου, όμως σύμφωνα με την Ακαδημία Αθηνών το πιθανότερο είναι ο συντάκτης να είναι ο Αδαμάντιος Κοραής. Άλλοι έχουν υποστηρίξει ότι ο συντάκτης του είναι ο Αθανάσιος Ψαλίδας. Πάντως, το έργο είναι αφιερωμένο στον Ρήγα Φεραίο Βελεστινλή.

Βέβαια, εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με το σύνολο της Ελληνικής Νομαρχίας. Στα Κατά του Κλήρου βρίσκονται σταχυολογημένα τα αποσπάσματα που αναφέρονται στον ρόλο του κλήρου επί τουρκοκρατίας. Μάλιστα, το μέγεθος του βιβλίου είναι εξαιρετικά μικρό – πιθανόν το πιο μικρό βιβλίο που έχω στην βιβλιοθήκη και σίγουρα το μόνο που θα χαθεί ανάμεσα στα υπόλοιπα. Μη μένεις στις 45 σελίδες. Κράτα ότι μιλάμε για διαστάσεις 7 x 10 με μεγάλα περιθώρια, διπλό διάστιχο και με εισαγωγή. Έχε επίσης κατά νου ότι κατά την έκδοση διατηρήθηκε η καθαρεύουσα σε μονοτονικό, η οποία φυσικά δεν αποτελεί πρόβλημα στην κατανόηση.

Βασική θέση του συντάκτη είναι ότι η συμπεριφορά του κλήρου στην προεπαναστατική Ελλάδα είναι σχεδόν υποδουλωτική προς τον λαό. Ο κλήρος ενεργεί παρά τον λόγο του Θεού και εκμεταλλεύεται την ανάγκη των ανθρώπων να πιστεύουν. Έτσι, αποσκοπεί στο κέρδος, ενώ τα ηνία της Εκκλησίας τα κρατούν άνθρωποι ημιμαθείς κι απαίδευτοι. Είναι λοιπόν προς το συμφέρον του κλήρου ο λαός να μείνει υποταγμένος και χειραγωγούμενος παρά επαναστατημένος και ελεύθερος. Αξίζει βέβαια να σημειωθεί ότι ο Ανώνυμος Έλλην διέβλεπε την επανάσταση και την προετοίμαζε ήδη από το 1806.

Το έργο στο σύνολό του έχει επικριθεί αρκετά, αλλά κυρίως έχει επαινεθεί. Αναφέρεται δε ως “λαμπρό μνημείο μιας από τις μεγάλες στιγμές του Ελληνισμού” (Κ. Δημαράς). Από την μεριά του, ο Παπανούτσος επισημαίνει: “Είναι μια ανθρώπινη και ελληνική συνάμα φωνή. Το γεγονός ότι και σήμερα δεν μπορούμε να την καταλάβουμε και να την εκτιμήσουμε εντελώς, δεν είναι σε βάρος της, αλλά σε βάρος μας. Αν ανασταινόταν από τον τάφο, πολύ θα πικραινόταν ο Ανώνυμος εκείνος Έλλην, που θα έβλεπε ότι κάμποσες σελίδες του διατηρούν ζέουσα ακόμη την επικαιρότητά τους.”. Και αυτήν ακριβώς την αίσθηση σου αφήνει το αποσπασματικό Κατά του Κλήρου, όταν το προσαρμόσεις στη σημερινή πραγματικότητα.

ΝΑ ΤΟ ΔΙΑΒΑΣΩ; Η απάντηση θα ήταν “φυσικά”, αλλά… όχι, μην το διαβάσεις. Αν συντάσσεσαι με όσα αναφέρονται στο βιβλίο, το έχεις διαβάσει ή το έχεις κατά νου ήδη. Αν συντάσσεσαι με την αντίθετη άποψη, δεν πρόκειται να αλλάξεις γνώμη.